Sietze de Vries: 'Mensen over de streep trekken'

Van onze redacteur Tineke Smits

12-11-14

Sietze de Vries speelde al orgel voordat hij kon lopen. Nu woont hij in een orgelparadijsje in Groningen: mooie dorpjes, historische kerken met prachtige orgels waar hij een groot ambassadeur van is. En soms komen er zelfs orgelelfjes voorbij.

Luister zelf naar Sietze de Vries op het romantische Ypma-orgel.

Elpee met orgelmuziek

"Er wordt wel eens gediscussieerd over kinderen: worden ze blanco geboren en leren ze daarna alles aan, of kunnen ze ook vanuit zichzelf iets als ze geboren worden. Ik zeg altijd maar dat ik het levende bewijs ben van dat dat laatste. Ik kom helemaal niet uit een muzikale familie, mijn vader speelde af en toe wel op het traporgel dat we thuis hadden staan. Als er een elpee met orgelmuziek op stond, dan zat ik altijd gefascineerd te luisteren en probeerde het na te spelen. Zo is het balletje gaan rollen. Toen ik wat later op orgelles ging, was in het begin wel even wennen. Ik had me de techniek zelf aangeleerd en speelde zonder noten, dus het was pittig om opeens op een andere manier te moeten spelen. Gelukkig had ik een goede docent die het improviseren altijd stimuleerde."

Echte Groninger

Hoewel De Vries als kind in Gouda opgroeide, voelt hij zich een echte Groninger. "Mijn ouders en grootouders komen hier vandaan en ik woon er ook al sinds mijn elfde. Ik woon hier midden in een orgelparadijs: praktisch elk dorpje hier heeft wel een oude kerk met een mooi historisch orgel. Mensen denken soms dat Groningen een achtergebleven gebied is waar hoofdzakelijk boeren en koeien te vinden zijn, maar niets is minder waar. Hier is heel veel geschiedenis bewaard gebleven, je gaat echt terug in de tijd. De oude wierden, de mooie verhalen. Ik ben er graag ambassadeur van!"

Steeds hogere kerktoren

Hoe die dorpjes hier aan zulke mooie kerken komen? De Vries vertelt het graag: "Ieder dorp had zijn eigen rijke familie, zij woonden op een borg, dat is een soort kruising tussen een herenboerderij en een kasteel. Die familie had het voor het zeggen, zij hadden het land en het geld. Overal lagen familiebanden, omdat men 'op stand' trouwde. Als dan de ene neef een prachtig orgel liet bouwen in ‘zijn’ kerk, kon de andere neef niet achterblijven. Zo boden ze tegen elkaar op, niets menselijks was hen vreemd. Het moest zo groot en mooi mogelijk, natuurlijk onder het mom dat het allemaal ter ere van God was. Maar ondertussen moest de kerktoren natuurlijk wel een stukje hoger en het orgel wat groter dan die van de anderen. Inmiddels reken ik mezelf ook tot die ‘landjonkers’, maar in plaats van een borg woon ik in een kerk!"

Fladderen door de kerk

En hoe zit dat met die orgelelfjes? Die heeft De Vries zelf bedacht: "Ik vind het belangrijk om het orgel te introduceren bij kinderen. Ze vinden het vaak prachtig, zo’n imposant instrument. Voor hen heb ik het orgelsprookje ‘Pijpen zoeken met Piet Prestant’ bedacht. Daar komt een verteller aan te pas, en twee orgelelfjes die door de kerk fladderen. Zij brengen verschillende soorten orgelpijpen binnen, die uiteindelijk een echt werkend orgelmodel vormen. Aan het eind van het sprookje hebben de kinderen een goed idee van hoe een orgel werkt. Volwassenen hebben soms wel een aversie tegen het orgel of de kerk, zij hebben misschien het beeld van een traag brullende massa die psalmen zingt. Kinderen hebben daar geen last van, zij staan er blanco in. Zij zijn vaak ook voor het eerst in zo’n oud gebouw. Ik laat ze daarom graag kennismaken met orgelmuziek, want anders zit er straks geen publiek meer bij orgelconcerten en hebben we geen organisten meer!"

Orgel als museumstuk

Naast dat negatieve beeld heeft het orgel ook oneindig veel prachtige muziek op geleverd, aldus De Vries. "Hoewel orgelmuziek minder toegankelijk is dan bijvoorbeeld pianomuziek, vind ik het echt een uitdaging om mensen over de streep te trekken. Het mooiste vind ik zelf dat elk orgel verschillend is. Iedere kerk heeft zijn eigen sfeer en akoestiek en een orgel dat uniek is. En het verschil tussen een orgel uit 1600 en eentje uit 1800 is enorm: vergelijk het maar met het verschil tussen een klavecimbel en een vleugel. Ook de muziek uit al die stijlperioden is enorm divers en uitdagend. Het orgel is als meubel ook vaak een museumstuk: ik kan soms uren kijken naar al dat schitterende snijwerk. Daaraan zie je vaak al uit wat voor bouwtijd het orgel komt. Voor het programma in de Edesche Concertzaal heb ik gekozen voor muziek uit de romantische periode, onder andere uit Duitsland en Scandinavië, want het Ypma-orgel is bij uitstek een romantisch orgel."

Improviseren als visitekaartje

Het tweede deel van de avond gaat De Vries improviseren. "Dat is een erfenis uit de tijd dat ik me het orgelspelen zelf aanleerde. Literatuur spelen kunnen veel mensen goed, maar improviseren: het ter plekke bedenken van een stuk muziek, is toch een vak apart. Het is mijn visitekaartje; je moet je per slot van rekening tenslotte afzonderen als je wilt opvallen. Maar eigen improvisaties en bestaande muziek kunnen niet zonder elkaar, denk ik. Ik doe zelf inspiratie op als ik de grote meesters speel, en omgekeerd verwerk ik ook elementen uit bepaalde werken als ik zelf aan het improviseren ben. Zo wordt het een mooie kruisbestuiving."
br>Beluister vrijdag 6 februari 2015 romantische orgelmuziek uit Scandinavië en Duitsland en bestel tickets voor het concert van Sietze de Vries.

---