Hoe laat je vier instrumenten klinken als orkest?

Van onze redacteur Grytsje Anna Pietersma

12-02-15

Hoe laat je muziek klinken als een orkest, met maar vier instrumenten? Altviolist Emlyn Stam speelt samen met zijn Ysaÿe Trio en pianiste Hanna Shybayeva bewerkingen van grootse symfonieën, zoals de Eroïca van Beethoven. "Het is echt ontzettend gaaf om zoiets heel groots te maken. Je moet boven je eigen beperkingen en die van je instrument uitstijgen."

Beethoven was er bij

Samen met pianiste Hanna Shybayeva en het Ysaÿe Trio, waar hij deel van uitmaakt, ging altviolist Emlyn Stam op zoek naar bewerkingen van grote symfonieën. "Vroeger, voor de tijd van de radio en de opnametechniek, had je namelijk nooit de kans om die symfonieën te beluisteren. Ja, als je in Wenen woonde kon je het misschien één keer in de vijf jaar horen, als je geluk had", verduidelijkt Emlyn. "Om de symfonieën toch te kunnen spelen in salons en woonkamers werden er allerlei bewerkingen gemaakt voor een kleinere bezetting." Tijdens hun zoektocht kwamen ze allerlei interessante bewerkingen tegen, maar de bewerking van Beethovens Eroïca door Ferdinand Ries bleef hangen. "Die zit echt prachtig in elkaar en heeft ook een mooie historische achtergrond. Ferdinand Ries kende Beethoven namelijk persoonlijk en was zelf aanwezig bij de première van Eroïca," vertelt Emlyn.

Boven jezelf uitstijgen

Ook de bewerking van Mahlers derde Symfonie sprak de artiesten bijzonder aan. "Deze symfonie kent één van de grootste bezettingen. Een Russische pianist maakte in de jaren ‘90 een bewerking van de laatste drie delen. Instrumentaal heel anders, maar hij heeft wel de essentie behouden. De verhaallijn is nog steeds duidelijk." Emlyn geniet zelf erg van het uitvoeren van deze grootse werken. "Het is echt ontzettend gaaf om zoiets heel groots te maken. Je moet boven je beperking, die van je instrument, uitstijgen. De grote geste van zo’n massa als een orkest doorvertalen in kamermuziek. En terwijl je het speelt hoor je in je hoofd als het ware de teksten die het koor zingt en de muziek die de andere instrumenten van het orkest maken." Inmiddels heeft Emlyn met het Ysaÿe Trio en Hanna Shybayeva een cd opgenomen met beide bewerkingen. Dit album presenteren ze in de Edesche Concertzaal.

Betekenis voor ons

Drie dagen lang zaten ze in de studio voor Beethovens Eroïca en een half jaar later nog eens drie dagen voor Mahlers derde Symfonie. "Dat was erg vermoeiend, want je wordt constant op de spits gedreven. Je speelt urenlang vol energie", vertelt Emlyn. Over het resultaat is hij tevreden, maar ook de uitvoering van deze, door hen veel gespeelde, werken staat nooit vast. "Daar streef ik ook naar, om nooit de muziek vast te leggen. Je maakt steeds weer een keuze hoe je het speelt. Nu zie ik weer iets anders dan bijvoorbeeld een half jaar geleden." Spelen hoe de componist het oorspronkelijk bedoelde vindt Emlyn daarin niet zo interessant. "Componisten die niet meer leven, waar je geen persoonlijke relatie mee hebt: waarom zou je je bezighouden met de vraag hoe zij het bedoelden? Dat vind ik geen interessante vraag. De vraag is: wat betekent het voor ons?"

BGedeelde ervaring

Emlyn vindt dat er teveel aandacht is voor hoe een componist het bedoelde. "Dat is een te analytische benadering, niet interessant voor de luisteraar." Zijn muzikale droom is dan ook dat hij meer openheid kan brengen in de muziekcultuur. "Naar mijn mening is de drang naar perfectie te overheersend in de klassieke muziek. De communicatie is veel belangrijker, wat je aan de luisteraar overbrengt. Concerten zijn een gedeelde ervaring, van het publiek en de artiest samen."

---