Popmuziek van ds. Jodocus van Lodenstein

Van onze redacteur Caroline de Vente

05-06-15

Wist je dat dominees Jodocus van Lodenstein, Dirck Raphaelsz. Camphuysen en Jan Starter in hun tijd popmuziek schreven? Sterker nog: dominee Camphuysen was de eerste die de populaire muziek van John Dowland uit Engeland importeerde en daar teksten op schreef!

Strijd om macht

In het programma ‘Dowland naar Holland’, dat Camerata Trajectina zaterdag 10 oktober speelt in de Edesche Concertzaal, gaat het maar over één ding: “De Engelse muziek die Nederland overspoelde in de Gouden Eeuw." Louis Grijp, artistiek leider van en luitspeler bij het Utrechtse muziekensemble: "Engeland en Nederland waren erg in opkomst. De Engelsen zagen knarsetandend toe hoe Nederland steeds rijker werd. Uiteindelijk volgden er een paar oorlogen. Maar begin zeventiende eeuw ging het nog gelijk op tussen die twee. Het Engelse hof was rijk en machtig. Musici trokken via Nederland Europa in, velen bleven hier hangen omdat ze werk vonden als muzikant.”

Gewaagde liedjes

Die musici namen de muziek mee. “De Engelse muziek was één van de belangrijkste invloeden uit die tijd, naast de Franse muziek. Je zou kunnen zeggen dat de Nederlandse populaire muziek uit die tijd voor de helft Frans was en voor een kwart Engels. Beroemde literatoren als Vondel en Hooft begonnen te dichten op de overgebrachte melodieën. Diegene die wij zaterdag 10 oktober in de Edesche Concertzaal op een voetstuk plaatsen, is dominee Jan Starter. Hij was heel populair, zijn boek ‘t Friesche Lusthof (1621) werd heel veel verkocht. Starter vertaalde namelijk tal van gewaagde Engelse liedjes in het Nederlands, zoals Toen Daphne de overschone maagd.”

Dichtende dominees

“Starters ouders kwamen uit Engeland. Hij had dus een kort lijntje met dat land en importeerde veel liedjes.” Daartegenover staan dichtende dominees als Dirck Raphaelsz. Camphuysen en Jodocus van Lodenstein. “Zij hadden een hekel aan Starter. Hij was hen te frivool.” Die tegenstelling vindt Grijp wel mooi: “Het was voor mij echt een soort ontdekking. Ik had het niet vermoed toen ik aan mijn onderzoek begon. Dowland was een belangrijke componist en ik wilde kijken wat hij met Nederlandse muziek te maken had. Te meer omdat het Oude Muziek Festival Utrecht dit jaar het thema ‘Engeland’ heeft.”

Melancholie

“Er bleken alleen niet zo heel veel Nederlandse liederen op Dowland te zijn. Ik kwam steeds terug bij Camphuysen. Hij was de eerste die op Dowlands melodieën teksten schreef. Dat waren zeer stichtelijke rijmen. Camphuysen introduceert Dowland in het geestelijke kamp, maar alleen serieus melancholieke muziek werd door de dominees opgepakt. Aan de andere kant heb je dan de veel populairdere, wereldlijke Starter. Zijn muziek ligt veel makkelijker in het gehoor. Het is luchtig, aansprekend.” Maar John Dowland blijft zijn favoriet: “Muzikaal is hij het mooist. Er zit een soort weemoedigheid in. Zijn melancholie is van alle tijden.”

---