Kayhan Kalhor verovert de wereld met de kamancheh

Verliefd op een perzisch strijkinstrument dat muzikale culturen doorkruist

Van onze redacteur Jordi Kooiman

26-09-16

Muziekstijlen en -tradities hebben de Iraanse musicus en componist Kayhan Kalhor altijd gefascineerd. Met zijn lievelingsinstrument, de kamancheh, doorkruist hij tal van muzikale culturen. Overal ter wereld. ‘Muzikale talen en culturen zijn niet gebonden aan geografische grenzen. Het is prachtig om daar getuige van te zijn.’

Wat is de kamanchech?

De kamancheh is een oud Perzisch strijkinstrument. Het is ongeveer zo groot als een altviool, maar wordt bespeeld als een cello. Het heeft drie of vier snaren, een lange hals en een bolle klankkast, overspand met de huid van een lam, geit of soms een vis. Kayhan Kalhor behoort tot de bekendste bespelers van de kamancheh. ‘Ik vind het één van de meest unieke instrumenten in de wereld, vanwege de speciale klank die het produceert’, zegt de Iraniër onomwonden.

Verliefd op de klank

Kalhor werd geboren in het westen van Iran, in een Koerdische regio. Zijn familie hield van muziek, maar telde geen professionele musici. Op zijn vijfde begon Kalhor muziek te maken. Eerst op de Perzische viool, twee jaar later op de kamancheh. Het was in die tijd geen populair instrument, maar dat deerde Kalhor niet. ‘Ik was 7 jaar en helemaal verliefd op de klank.’

Kalhor ontwikkelde zich snel en werd op zijn dertiende al lid van het nationale orkest van de Iraanse radio en tv. Hij studeerde aan het conservatorium in Teheran, maar ook in andere gebieden in Iran. Hierbekwaamde hij zich in de Perzische, Koerdische en Turkse muziektradities.

Later verhuisde hij naar Rome en vervolgens naar Ottawa (Canada), om zich ook in de Europese klassieke muziek te verdiepen. Inmiddels woont hij in de Verenigde Staten, van waaruit hij een zeer succesvolle carrière als kamanchehspeler en componist heeft opgebouwd.

Oud en complex

Kayhan Kalhor is buitengewoon veelzijdig. Hij speelt tal van stijlen en werkt samen met musici van allerlei pluimage. Hij is lid van het bekende Silk Road Ensemble van Yo-Yo Ma, hij werkte intensief samen met het Kronos Quartet, hij schreef zijn eigen composities in samenwerking met musici uit verschillende culturen en hij nam twee cd's op. Sinds kort werkt hij ook samen met de jazzmusici van het Rembrandt Frerichs Trio, met wie hij in de Edesche Concertzaal optreedt op zaterdag 1 oktober.

Kalhor vertelt dat hij het altijd fascinerend vindt is om musici uit andere culturen te ontmoeten. ‘Ik probeer altijd te ontdekken hoe zij met klank en techniek een bepaald gevoel proberen uit te drukken. Dat is een uitdaging waar ik al mijn leven mee bezig ben.’ In deze ontmoetingen heeft Kalhor ontdekt dat muzikale talen en culturen zich niets van geografische grenzen aantrekken. ‘Ze zijn veel ouder en veel complexer dan hun geografische gebieden’, zegt hij. ‘Het is prachtig om daar getuige van te zijn en er zelf deel van uit te maken, door jouw muziek te delen met musici uit een ander gebied of een andere cultuur.’

Schoonheid uitdrukken met muziek

Volgens Kalhor hebben muziektradities meer overeenkomsten dan verschillen. ‘Ze delen dezelfde principes. Uiteindelijk zoekt iedereen naar een uitdrukking van zijn concept van schoonheid door middel van een muzikale taal. Soms is die taal anders, maar de basale elementen zijn hetzelfde.’

‘In mijn ogen zijn veel vormen van kunst en muziek universeel’, vervolgt Kalhor. ‘Ze hebben wellicht een regionaal accent, maar ze zijn makkelijk te vertalen en begrijpelijk en herkenbaar te maken. Het is niet moeilijk om de muzikale expressie van een andere cultuur te begrijpen.’

Als je westerse muziek naast Iraanse muziek legt, zijn er natuurlijk wel verschillen, geeft Kalhor toe. ‘De westerse muziek heeft zich in een heel andere sociale context ontwikkeld, en is voor een ander soort publiek met een andere levensstijl geschreven. Het element van harmonie is daarin heel belangrijk geworden. Onze muziek, en de meeste muziek in het Oosten, is juist monofoon (eenstemmig). Onze melodielijnen zijn daardoor complexer en improvisatie speelt een grotere rol.’

Improvisatie

Improvisatie is een sleutelwoord in Kalhors samenwerking met het Rembrandt Frerichs Trio. ‘In jazz wordt heel veel geïmproviseerd. Dat is wat ik gemeen heb met het trio. Samen willen we door improvisatie ideeën verkennen en uitwerken. Vaak nemen we een bepaalde toonladder en beginnen er gewoon omheen te improviseren. Soms komt één van ons met een melodie, die we dan overnemen en gebruiken om mee te improviseren, op zo'n manier dat we bij het spelen helemaal één worden.’

Foto: Todd Rosenberg

---