Utrecht String Quartet treedt op in Ede

Topensemble komt 16 september naar Edesche Concertzaal

Van onze redacteur Jan-Willem van Ree

05-08-17

“Een droomplekje voor het strijkkwartet”, zo noemden de vier musici van het Utrecht String Quartet de Edesche Concertzaal na hun debuutconcert. Op 16 september speelt dit Nederlandse top-ensemble hier opnieuw, dan met drie meesterwerken van de Rus Tsjaikovski en de Finnen Jean Sibelius en Aulis Sallinen. Stukken die niet alleen muzikaal, maar ook historisch veel verbanden hebben: in 2017 is het honderd jaar geleden dat Finland onafhankelijk werd van Rusland.

Hoe Utrecht String Quartet ontstond

Hoewel geen van de kwartetleden in Nederland werd geboren, was Utrecht de plek waar violisten Eeva Koskinen en Katherine Routley en cellist Sebastian Koloski elkaar dertig jaar geleden ontmoetten. Altviolist Mikhail Zemtsov volgde later. Zo werd het Utrecht String Quartet geboren. In de decennia die volgden heeft dit ensemble zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste Nederlandse strijkkwartetten. We maken kennis met primarius Eeva Koskinen. Aan de telefoon vertelt ze uitgebreid over haar Finse wortels en componist Jean Sibelius.

Finland

Sinds haar negentiende woont Eeva Koskinen in Nederland en dat heeft haar relatie met Finland veranderd. “Ik heb altijd veel concerten in Finland gegeven, maar ik ben er al zo lang weg dat ik me eigenlijk niet meer honderd procent Finse voel. Het land en de sfeer is veranderd. Ik heb geen nostalgisch verlangen naar het Finland van mijn jeugd en het is vooral mijn familie die mijn band met Finland heeft doen behouden.”

‘Intieme stemmen’

Een andere belangrijke relatie met Finland vormt de muziek van Jean Sibelius (1865-1957). Eeva Koskinen: “Zijn muziek is er onlosmakelijk mee verbonden. Sibelius is totaal bepalend geweest voor de ontwikkeling van de Finse muziek van de twintigste eeuw. Dit heeft er ook voor gezorgd dat verschillende Finse componisten na hem moeilijk uit zijn schaduw konden komen.” Van Sibelius speelt het Utrecht String Quartet zijn strijkkwartet Voces Intimae (intieme stemmen); een vrij donker en diepzinnig stuk. Voor Eeva komt de titel vooral tot uitdrukking in het langzame middendeel. “Daarin hoor je prachtige tijdloze akkoorden waarin niets lijkt te gebeuren. Het is alsof Sibelius ons hier een kijkje in zijn binnenste gunt. Voor mij heeft deze muziek de grootsheid van een symfonie voor strijkkwartet.”

Alle remmen los

Of de introverte muziek ook iets over Sibelius’ karakter zegt, daarvan is Koskinen niet zeker. “Hij was zoals veel Finnen kunnen zijn. We spreken niet zo snel over onze gevoelens. Maar áls we iets loslaten, kunnen we zeker extravert zijn.” Dan vervolgt ze lachend: “Ik heb hem natuurlijk niet persoonlijk gekend, maar ik kan me zo voorstellen dat, wanneer hij zich een flink stuk in de kraag gedronken had, hij alle remmen losgooide. Wie weet heeft hij daarom zo goed gecomponeerd.”

Tsjaikovski en Sallinen

Sibelius vormt letterlijk de centrale componist op het programma. Voces intimae wordt geflankeerd door twee stukken van Aulis Sallinen en Pjotr Iljitsj Tsjaikovski; componisten die veel met Sibelius te maken hebben. Eeva Koskinen: “Sibelius heeft als componist veel te danken aan Tsjaikovski. Als je Sibelius’ Eerste Symfonie beluistert, hoor je daarin veel van Tsjaikovski terug.” Tegelijk is de muziek van Sallinen ondenkbaar zonder die van Sibelius. “Beiden lieten zich inspireren door de Finse volksmuziek, maar daarin gaat Sallinen veel verder dan Sibelius.” Voor zijn Derde Strijkkwartet nam Sallinen een bekend Fins volksliedje als uitgangspunt. “Iedereen in Finland kent het. Het grappige is dat je de snelle variant vooral tijdens bruiloften hoort, de langzame versie wordt juist tijdens begrafenissen gespeeld. Sallinen speelt in zijn stuk letterlijk met de verschillende kanten van deze melodie.”

Volksmuziek en fietspaden

Anders dan Nederland heeft Finland nog steeds een bloeiende volksmuziektraditie. “Vooral de noordwestkust heeft een rijke volksmuziektraditie. Er is zelfs een volksmuziekfestival”, vertelt Eeva Koskinen. “Ook in de hedendaagse popmuziek komen regelmatig volksliedjes voorbij en worden traditionele instrumenten, zoals de kantele (een citer-achtig instrument, red.) en de accordeon ingezet.” Volksmuziek of niet, in de natuur kan Nederland zich volgens de primarius van het Utrecht String Quartet zéker met Finland meten. “Nederland heeft verbazend mooie plekjes. Als ik even geen verplichtingen heb, trek ik er graag op uit. Het netwerk van wandelroutes is uitstekend; net als de fietspaden, die zijn wat mij betreft de beste ter wereld.”

Foto: Allard Willemse

---