Uitgelicht: Black Gospel

O Happy Day! Ontdek de wereld achter black Gospel

29-12-21

'O Happy Day', 'Go Down Moses' en 'Swing Low Sweet Chariot'. Het zijn stuk voor stuk klassiekers uit het Afro-Amerikaanse gospel repertoire. Maar deze gospels zijn veel meer dan een verzameling liederen en spirituals. Het is een christelijke muziekstroming die ook in de reguliere popmuziek nog altijd diepe sporen achterlaat. Duik met de Christelijke Concertagenda in de muzikale wereld van de Afro-Amerikaanse gospel. Wedden dat je achteraf met andere oren luistert!

Hoe het begon

De muziekstijl die we in Nederland ook wel 'black gospel' noemen, kwam in de jaren dertig van de vorige eeuw op in de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Toen was het al een uitgesproken religieuze muziekstijl, gebaseerd op de oudere Afro-Amerikaanse spirituals, de blues en kerkliederen uit verschillende tradities.

1909 - Fisk Jubilee Singers: Swing Low

Een van de oudst bekende spirituals is Swing Low, Sweet Chariot. Het lied werd in 1865 geschreven door Wallis Willis in de tijd dat in het zuiden van de Verenigde Staten nog slaven werden gehouden. Wellicht slaat Willis' tekst op de aanblik van de Red River, waar hij te werk was gesteld. De Red River verwijst naar de Jordaan en de profeet Elia die door een strijdwagen naar de hemel werd gevoerd. Ook kan de tekst verwijzen naar de Underground Railroad. Dat was een vrijheidsbeweging die Afro-Amerikanen hielp om aan de slavernij in het Zuiden te ontsnappen en naar het vrije Noorden en Canada te vluchten.
De oudste opname van Swing Low Sweet Chariot is die door de Fisk Jubilee Singers. Dat is een capella zanggroep sinds 1871 verbonden aan Fisk University, de eerste school voor bevrijde slaven. Overigens bestaan de Fisk Jubilee Singers nog steeds en behoort het ensemble tot de oudste zanggroepen in de Verenigde Staten.

1927 - Blind Willy Johnson: The Rain Don’t Fall

De blues was een van de andere muziekstijlen waaruit de Afro-Amerikaanse gospel voortkwam. De blues ontstond grofweg tussen 1860 en 1900 onder andere in de Mississippi Delta tussen Memphis en New Orleans. De belangrijkste muzikale bronnen van de blues waren de spirituals, de worksongs en de field hollers. Muziek was voor de slaven vaak de enige manier waarmee ze hun lijden konden uitdrukken en probeerden te verzachten. Door de melancholische klank en inhoud van de liederen, werd hun muziek dankzij de bluenote de 'blues' genoemd. Blind Willy Johnson (ca.1902-ca.1950) was een blinde Amerikaanse gospel blueszanger, gitarist en evangelist. Er zijn maar vijf opnamesessies van hem bekend, die allemaal tussen 1927 en 1930 plaatsvonden. Johnson was met zijn diepe borststem en karakteristieke gitaarspel van grote invloed op latere gospelzangers. Ondanks de vele platen die hij verkocht, leidde hij als straatmuzikant en prediker een sober leven. Een van zijn bekendste hits was The Rain Don’t Fall On Me.

1937 - Thomas A. Dorsey: Peace in the Valley

De Pace Jubilee Singers zorgden begin jaren dertig voor wat we nu herkennen als die typisch Afro-Amerikaanse gospelklank met leadzanger, hammondorgel en swingend achtergrondkoor. Het was Thomas Andrew Dorsey (1899-1993) die deze stijl wereldberoemd maakte binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Dorsey was de zoon van een baptistenpredikant en een pianolerares, en ontpopte zich tot een muzikant van formaat. Het nummer Peace in the Valley schreef hij speciaal voor Mahalia Jackson, van wie hij de muzikale mentor was. Elvis Presley coverde het nummer in 1971 en scoorde er een hit mee.

1968 - Mahalia Jackson: We Shall Overcome

Een van de grootste gospelzangers ooit is ongetwijfeld Mahalia Jackson (1911-1972). Haar bijnaam is dan ook 'koningin van de gospel'. Een hoogtepunt in Jacksons zangcarrière was haar optreden tijdens een massademonstratie tegen rassendiscriminatie op 28 augustus 1963 bij het Lincoln Memorial in Washington. Op verzoek van ds. Martin Luther King, met wie ze bevriend was, zong ze voor een menigte van meer dan 200.000 aanwezigen. Een van de gospels, die het geluid werd van deze demonstratie, was We shall overcome. Dit lied werd na de moord op King tijdens de begrafenisdienst door 50.000 aanwezigen gezongen. Ook Mahalia Jackson zong tijdens Kings begrafenis. Het nummer wat ze toen zong Take My Hand, Precious Lord van Thomas A. Dorsey, klonk ook op Jacksons eigen begrafenis, gezongen door die andere gospelkoningin Aretha Franklin.

1969 - Edwin Hawkins Singers: O Happy Day

De gospel O Happy Day is voor veel mensen het muzikale boegbeeld van de Afro-Amerikaanse gospelmuziek. Alles wat je van gospel mag verwachten, zit erin: een swingende groove van piano, bas en drums, een krachtige leadzangeres en dito koor. Maar hoe spiritual-achtig het nummer ook klinkt, de wortels ervan liggen in de Engelse kerkmuziek. Edwin Hawkins nam de achttiende-eeuwse hymne O happy day that fixed my choice van Philip Doddridge als uitgangspunt voor zijn gospelsong. De tekst is gebaseerd op het verhaal van de doop van de Ethiopische schatkistbewaarder uit Handelingen 8. Hawkins gaf lied een echt gospelkarakter, naar eigen zeggen gebaseerd op de muziek van Sérgio Mendes. Leadzangeres Dorothy Morrison zorgde met haar virtuoze improvisaties voor een typisch James Brown-achtige sound. O Happy Day was voor veel andere muzikanten een dankbare inspiratiebron. Beatle-gitarist Georgy Harrison baseerde er zijn eigen hit My Sweet Lord op.

1985 - Tramaine Hawkins: Fall Down (Spirit Of Love)

De invloed van de black gospel op de popmuziek vanaf de jaren zestig (soul en r&b) is bijna niet te overschatten. Aan de andere kant verrijken black gospel artiesten van de jaren zeventig hun geluid met elementen uit pop, disco en zelfs dance. In 1985 scoorde Tramaine Hawkins een hit met het club-achtige nummer Fall Down (Spirit of Love). De single is opmerkelijk, omdat het een van de weinige keren was dat een gospelsong even succesvol op de dance hitlijsten bleek als reguliere dancemuziek. In het jaar 2000 bestormde het nummer opnieuw de hitlijsten, nu in de remake van Kelli Williams als Fall Down.

2006 - Kirk Franklin: Melodies From Heaven

Nog meer dan Tramaine Hawkins heeft Kirk Franklin een zeer gemengd publiek. Met zijn op urbanstijl gebaseerde songs bereikt hij zowel een regulier als een gospelpubliek. Kirk groeide op in Texas en werd grotendeels opgevoed door zijn tante Gertrude. Zij merkte het enorme talent van de jonge Kirk op en zorgde er ondanks hun armoedige omstandigheden voor dat hij pianoles kreeg. Op elfjarige leeftijd begon Kirk als koordirigent en speelde zich in de kijker van belangrijke black gospel koren, zoals de Georgia Mass Choir. In 1992 richtte hij zijn eigen koor op, The Family, waarmee hij veel succes boekte. Vanaf 2001 is Kirk Franklin vooral als soloartiest actief. Qua stijl sluit hij aan bij urban en hip hop, maar zijn teksten zijn belijdend christelijk. Looking For You (2005) is ongetwijfeld een van zijn bekendste nummers, waarmee hij ook een groot regulier publiek bereikt. Daarmee is Kirk Franklin een echte 'crossover artist'.

2020 - Tye Tribbett: We Gon’ Be Alright (At Home Edition)

De huidige coronapandemie heeft ook zijn sporen binnen de black gospel achtergelaten. Als hart onder de riem bracht Tye Tribbett We Gon' Be Alright uit. Het nummer is een remake van Alright (2015), de hit van rapper Kendrick Lamar. Net als zoveel andere gospelartiesten vermengt Tey zijn muziek met andere hedendaagse muziekstijlen, zoals hier het hip hop subgenre trap. Tye Tribbett vertelt zelf over het nummer: "Elke keer als ik het liedje thuis speel, haast mijn familie zich om te dansen en het samen-zijn te vieren, zelfs tijdens deze pandemie! Mijn gebed is dat dit liedje hetzelfde doet voor jouw huis of waar dit liedje ook wordt gehoord, zoals we hopen op de beloften van een God die nooit heeft gefaald."

Meer nieuws van Christelijke Concert Agenda

 Laatst gewijzigd: 29-12-21 - Geplaatst: 22-10-20